Noli me tangere

Al lec'h ma vefe bet distaget
Noli me tangere
Chapel Sant Yann-Vadezour, Iliz ar Bez Santel, Jeruzalem

Noli me Tangere
Giotto, ~1304
Chapel ar re Scrovegni, Padova

Noli me Tangere
Antonio da Correggio, ~1525
Mirdi ar Prado, Madrid

Noli me tangere zo ur frazenn latin hag a dalv "Na stok ket ouzhin".
Lavaret eo bet gant Jezuz da Vari Madalen pa voe anavezet ganti, goude an Dasorc'hidigezh, hervez a lenner en Aviel Yann (XX-17), hini ar Vulgata, troet e latin gant Hieronimos diwar ar gregach.

Ster ha troidigezhioù

Μή μου ἅπτου mê mou haptou eo ar bomm er skrid henc'hresianek orin , ar pezh a dalvez kement ha diskrog diouzhin pe paouez a gregiñ ennon{,}}.
E latin eo un urzh en unander : Arabat dit stekiñ ouzhin.
Diemglev zo e gwirionez war-sigur ster resis al lavarenn :

• ha da Vari Madalen hepken e vefe bet distaget, ar pezh a glotfe gant an teal a zo kustum er yezhoù semitek ?

• pe d'e heulierien e komzas Jezus-Krist, ar pezh a glotfe gant ar c'hwial ? Met n'eo ket al liester a zo nag er skrid henc'hresianeg nag er skrid latin.

Meur a droidigezh zo eta ; setu amañ un nebeud anezho.

E brezhoneg

• Ar Bibl, Guillaume Le Coat, 1897 (nevesaet gant 'Unvaniezh ar Bibl en Anjev, bloavezh ebet) : "Na stok ket ennon".
• World Bibles : "Na stok ket ennon".

E galleg

Levr	Troidigezh	Bloavezh	Noli me tangere
La Bible	Pierre de Vingles	1535	Ne me touche point
Le Nouveau Testament	Jean Calvin	1562	Ne me touche point
La Bible, qui est toute la Saincte Escriture du Vieil & du Nouveau Testament	Jean Calvin	1588	Ne me touche point
Le Nouveau Testament de Notre Seigneur Jésus-Christ	Isaac Lemaistre de Sacy	1667	Ne me touchez pas
Nouveau Testament	Isaac de Beausobre & Jacques Lenfant	1718	Ne me touchez point
Les Évangiles	Félicité Robert de Lamennais	1846	Ne me touchez point
La Sainte Bible	Jean-Frédéric Osterwald	1847	Ne me touche point
La Sainte Bible	David Martin	1859	Ne me touche point
La Sainte Bible	John Nelson Darby	1872	Ne me touche pas
Le Nouveau Testament de Notre Seigneur Jésus-Christ	Hugues Oltramare	1872	Ne me touche pas
La Bible française de Calvin	Jean Calvin	1897	Ne me touche point
La Sainte Bible	Augustin Crampon	1923	Ne me touchez point
La Sainte Bible commentée d'après la Vulgate et les textes originaux	Louis-Claude Fillion	1925	Ne me touche pas
Traduction Œcuménique de la Bible	(Labour a-stroll)	1976	Ne me retiens pas
Bible de la liturgie catholique	(Labour a-stroll)	1980	Cesse de me tenir
Évangiles de l'ACÉBAC	Éditions Bellarmin	1983	Ne me retiens pas
La Bible en français courant	Société biblique française	1997	Ne me retiens pas
Bible pastorale de Maredsous	Abbaye de Maredsous	1998	Ne me retiens pas
Bible à la Colombe	American Bible Society	2000	Ne me touche pas
La Nouvelle Bible Segond	Société biblique française	2002	Cesse de t'accrocher à moi
La bible de Jérusalem	Éditions du Cerf	2003	Ne me touche pas
La Bible Parole de Vie	Aliance biblique française	2006	Ne me retiens pas
La Bible King James française	Nadine Stratford	2006	Ne me touche pas
La Bible	André Chouraqui	2007	Ne me touche pas

Skrid ar Vulgata

Setu amañ skrid latin ar Vulgata, hag un droidigezh vrezhonek anezhañ.

Arroudenn eus Aviel Yann, pennad XX : ar gwerzadoù 11-18

11. Maria autem stabat ad monumentum foris plorans dum ergo fleret inclinavit se et prospexit in monumentum	Met edo Mari er-maez e-kichen ar bez, o ouelañ dourek, hag en ur ouelañ e stouas evit gwelet diabarzh ar bez
12. et vidit duos angelos in albis sedentes unum ad caput et unum ad pedes ubi positum fuerat corpus Iesu	ha hi gwelet daou ael gwisket e gwenn, azezet an eil ouzh ar penn hag egile ouzh an treid el lec'h ma oa bet lakaet korf Jezuz.
13. dicunt ei illi mulier quid ploras dicit eis quia tulerunt Dominum meum et nescio ubi posuerunt eum	Hag i ha lavaret dezhi, "Maouez, petra zo kaoz dit da ouelañ ?" Hi a lavaras dezho, "Abalamour m'o deus kemeret ma Aotrou, ha n'ouzon ket pelec'h o deus e lakaet".
14. hæc cum dixisset conversa est retrorsum et videt Iesum stantem et non sciebat quia Iesus est	Goude bezañ lavaret kement-se e troas hag e welas Jezuz en e sav, ha ne ouie ket e oa Jezuz.
15. dicit ei Iesus mulier quid ploras quem quaeris illa existimans quia hortulanus esset dicit ei domine si tu sustulisti eum dicito mihi ubi posuisti eum et ego eum tollam	Jezuz a lavaras dezhi, "Maouez, perak e ouelez ? Piv a glaskez ?" Hi, a soñje dezhi e oa-eñ al liorzhour, a lavaras dezhañ, "Aotrou, mard eo te en deus e gaset, lavar din pelec'h ec'h eus e lakaet, hag en e gemerin".
16. dicit ei Iesus Maria conversa illa dicit ei rabboni quod dicitur magister	Jezuz a lavaras dezhi, "Mari". Hi a droas hag a lavaras dezhañ, "Rabboni", ar pezh a dalvez « Mestr ».
17. dicit ei Iesus noli me tangere nondum enim ascendi ad Patrem meum vade autem ad fratres meos et dic eis ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum et Deum meum et Deum vestrum	Jezuz a lavaras dezhi, "Na stok ket ouzhin, rak n'on ket pignet davet ma Zad, met kae davet ma breudeur ha lavar dezho e pignan war-du ma Zad hag ho Tad ha ma Doue hag ho Toue".
18. venit Maria Magdalene adnuntians discipulis quia vidi Dominum et haec dixit mihi	Mont a reas Mari Madalen da gemenn d'an diskibien, "Gwelet em eus an Aotrou, ha setu ar pezh en deus lavaret din".

Noli me tangere en arz

Meur a arzour zo bet awenet gant an darvoudenn a zo kontet en Aviel Yann :

• Mestr an Dasorc'hidigezh, ul livour italian dizanv eus skol Rimini, a labouras etre 1300 ha 1350 — Mirdi ar Vatikan
• Duccio di Buoninsegna (~1255-1319), livour italian — Museo dell'Opera Metropolitana del Duomo, Siena (~1310)
• Giotto di Bondone (1267-1337, livour ha kizellour italian — Cappella Scrovegni, Padova ha penniliz San Francesco Assisi (1320)
• Fra Angelico (~1400-1455), livour italian — Kouent San Marco, Firenze (~1441)
• Hans Memling (~1437-1494), livour alaman — Alte Pinakothek, München (1480)
• Martin Schongauer (~1450-1491), livour hag engraver elzasat — Mirdi Unterlinden, Colmar (1473)
• Bramantino (~1450-~1530, livour italian — Pinacoteca del Castello Sforzesco, Milano (~1507)
• Tilman Riemenschneider (~1460-1531), kizellour alaman — Staatliche Museum, Berlin (1490-1492)
• Jacob Cornelisz van Oostsanen (kent 1470-1533), livour hag engraver flandrezat — Museumlandschaft Hessen, Kassel (1507)
• Hans Baldung (~1484-1545), livour hag engraver alaman — Hessisches Landesmuseum, Darmstadt (1539)
• Andrea del Sarto (1486-1531), livour italian — San Salvi Museo, Firenze (~1510)
• Tizian (1488-1576), livour italian — National Gallery, Londrez (~1514)
• Antonio da Correggio (~1489-1534), livour italian — Museo del Prado, Madrid (~1525)
• Hans Holbein ar Yaouankañ (1497-1543), livour hag engraver alaman — Royal Collection - Hampton Court, Londrez (1524)
• Agnolo Bronzino (1503-1572), livour italian — Casa Buonarroti, Firenze (1531)
• Lambert Sustris (~1515~1590), livour flandrezat — Musée des Beaux-Arts, Lille (etre 1548 ha 1553)
• Paolo Veronese (1528-1588), livour italian — Musée des Beaux-Arts, Grenoble (~1580)
• Federico Barocci (1535-1612), livour italian — Alte Pinakothek, München (1590), hag Ofisoù Firenze (1590)
• Giovanni Paolo Lomazzo (1538-1592), livour italian — Pinacoteca Civica, Venezia (1568)
• Lavinia Fontana (1552-1614), livourez italian —, Galleria degli Uffizi, Firenze (1581)
• Pieter Brueghel yaouank (1565-1636), livour brabantat — Musée historique lorrain, Nancy (1630)
• Battistello Caracciolo (1578-1635), livour italian — Museo Civico, Prato (~1620)
• Nicolas Poussin (1594-1665), livour gall — Museo del Prado, Madrid (1653)
• Gian Lorenzo Bernini (1598-1680), livour ha kizeller italian — Iliz Santi Domenico e Sisto, Roma (1649 ; gant Bernini e voe treset ar c'hizelladur Noli me tangere, hogen gant e zeskard E. Antonio Raggi e voe graet al labour.)
• Jan Brueghel yaouank (1601-1678), livour flamank — Musée des Beaux-Arts, Nancy (~1620)
• Alonso Cano (1601-1667), livour ha kizellour spagnol — Szépmûvészeti Múzeum, Budapest (~1640)
• Laurent de La Hyre (1606-1656), livour gall — Mirdi an Arzoù-Kaer, Grenoble (1656)
• Eustache Le Sueur (1616-1655), livour gall — Mirdi al Louvre, Pariz (1651)
• Gregorio de Ferrari (~1647-1726), livour italian — Galleria di Palazzo Bianco, Genova (~1685)
• William Etty (1787-1849), livour saoz — Tate Gallery, London (1834)
• Aleksandr Andreyevitch Ivanov (1806-1858), livour rus — Русский музей (ar Mirdi Rusian"), Sant-Petersbourg (1835)
• Maurice Denis (1870-1943, livour hag engraver gall — (1895-1896, Musée du Prieuré, Saint-Germain-en-Laye (1896)

Livadurioù

• 
  Duccio di Buoninsegna, ~1310
• 
  Fra Angelico, ~1441
• 
  Martin Schongauer, 1473
• 
  Sandro Botticelli, 1491-93
• 
  Fra Bartolomeo, ~1506
• 
  Tizian, ~1514
• 
  Pontormo, 1531
• 
  Hans Holbein ar Yaouankañ, 1532-33
• 
  Hans Baldung, 1539
• 
  Angelo Bronzino, 1561
• 
  Paolo Veronese, ~1580
• 
  Aleksandr Ivanov, 1835

Lennegezh

• Noli me tangere, romant spagnolek gant ar skrivagner filipinat José Rizal e 1887.
• Noli me tangere, sonedenn svedek gant Carl Johan Gustaf Snoilsky (1841–1903).

Sterioù deveret Noli me tangere

Meur a dra zo bet anvet diwar an droidigezh Na stok ket ouzhin.

• Anv ur blantenn, Impatiens noli-tangere, a vann hec'h hadoù pa vez stoket outi.
• Anv ul loen, ar fasm ("bazh-an-diaoul") Epidares nolimetangere, a ya e darsonn p'en em sant an arvar.
• Anv ur c'hleñved, Noli me tangere, a zo un angreizh kroc'henel a vez gwashaet gant forzh pe antred a lakaer warnañ

Banniel

Tu gin banniel Alabama e 1861

E 1861 e voe graet ur banniel nevez da Alabama, ha war an tu gin e oa skrivet Noli me tangere dindan ur barr kotoñs.

Levrlennadur

• Marianne Alphant & Daniel Arasse & Guy Lafon : L'apparition à Marie-Madeleine, Desclée de Brouwer, 2001, 125 pajenn (ISBN 978-2-220-04988-5)

Liammoù diavaez

• (es) Mari Madalen: Perak e c'houlennas Jezuz diganti choù hep stekiñ outañ?
• (es) Noli me tangere en arz